Sindhudurg Fort : एका छोट्या बेटावर बांधलेल्या महाराष्ट्रातील सिंधुदुर्ग किल्ल्याची खासियत जाणून घ्या

सिंधुदुर्ग किल्ला हा अरबी समुद्रात बांधलेला ऐतिहासिक किल्ला आहे. जे छत्रपती शिवाजी महाराजांनी १६६४ मध्ये बांधले होते. सिंधुदुर्ग किल्ला कोकण किनारपट्टीवर बांधला गेला. किल्ल्याचा बाहेरचा दरवाजा अशा प्रकारे बनवण्यात आला आहे की येथे सुई किंवा पक्षी देखील प्रवेश करू शकत नाही. उंच पर्वत आणि समुद्र किनारे या किल्ल्याचे सौंदर्य द्विगुणित करतात. त्यामुळे वर्षभर पर्यटकांची वर्दळ असते. आणि इथे जाण्यासाठी बोटीने जावे लागते. महाराष्ट्रातील सिंधुदुर्ग किल्ल्याची रचना अतिशय वैशिष्ट्यपूर्ण आहे. समुद्रावर हा तरंगता किल्ला बांधण्यासाठी ७३ हजार किलो लोखंडाचा वापर करण्यात आला. Sindhudurg fort information in marathi

किल्ल्याचा इतिहास

किल्ला बांधण्याचा उद्देश हा होता की भारतात वाढत असलेला विदेशी व्यापार्‍यांचा (डच, फ्रेंच, पोर्तुगीज) प्रभाव थांबवणे. या अंतर्गत 1664 मध्ये हिरोजी इंदुलकर यांच्या देखरेखीखाली किल्ला बांधण्यात आला. एका छोट्या बेटावर बांधलेल्या या किल्ल्याला खुर्ते बेट असेही म्हणतात. मराठी भाषेत बेट म्हणजे बेट. sindhudurg fort information in english

किल्ला वास्तुकला

हा किल्ला ४८ एकरांवर पसरलेला आहे. ज्यामध्ये 30 फूट उंच आणि 12 फूट जाडीच्या 3 भिंती आहेत. जे केवळ शत्रूंपासूनच नाही तर अरबी समुद्राच्या धोकादायक लाटांपासूनही किल्ल्याचे रक्षण करते. किल्ला मजबूत करण्यासाठी 4000 लोखंडी ढिगाऱ्यांचा वापर करण्यात आला. किल्ल्याला ४२ बुरुजांसह तटबंदी आहे. हा किल्ला तयार करण्यासाठी 100 वास्तुविशारद आणि सुमारे 3000 मजुरांची मेहनत होती. सर्व प्रकारे सुरक्षित आणि भव्य अशा या किल्ल्याला 3 वर्ष पूर्ण झाली.

छत्रपती शिवाजी महाराज

महत्त्व शिवाजी महाराजांच्या सैन्यात या किल्ल्याचे खूप महत्त्व होते. कुर्ते बंदरावर किल्ल्याचे क्षेत्रफळ ४८ एकरात पसरलेले आहे. तटबंदीची लांबी साधारणपणे तीन किलोमीटर असते. 45 दगडी जिन्यांसह बुरुजांची संख्या 52 आहे. या किल्ल्यावर शिवाजी महाराजांच्या काळातील गोड पाण्याच्या दगडी विहिरी आहेत. त्यांची नावे दूध विहीर, साखर विहीर, दही विहीर. या किल्ल्याच्या तटबंदीमध्ये छत्रपती शिवाजी महाराजांनी 30 ते 40 शौचालये बांधली आहेत.या किल्ल्यांमध्ये शिवाजी महाराजांचे शंकराच्या रूपात मंदिर आहे. हे मंदिर हे शिवाजी महाराजांचे पुत्र राजाराम महाराज यांनी १६९५ मध्ये बांधले होते. Sindhudurg Fort Map भारत सरकारने हा किल्ला २१ जून, इ.स. 2010 मध्ये हा दिवस महाराष्ट्राचे राष्ट्रीय संरक्षित स्मारक म्हणून घोषित करण्यात आला आहे.

हे मंदिर हे शिवाजी महाराजांचे पुत्र राजाराम महाराज यांनी १६९५ मध्ये बांधले होते.

इतिहास मालवण, छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या शस्त्रागार संघाचे मूळ ठिकाण, येथे जंजिरा म्हणजे हा सिंधुदुर्ग किल्ला. महाराजांकडे ३६२ किल्ले होते. या सर्व किल्ल्यांच्या पूर्वेला विजापूर, दक्षिणेला हुबळी, पश्चिमेला अरबी समुद्र आणि उत्तरेला खानदेश-वऱ्हाड. ‘भुईकोट’ आणि डोंगरी किल्ल्याच्या बरोबरीने सागरी मार्गावरून शत्रूच्या स्वारीसाठी जलदुर्गचे बांधकाम महत्त्वाचे आहे.

सिंधुदुर्ग किल्ला मालवणपासून अर्ध्या मैलावर समुद्रात आहे. 1961 मध्ये तत्कालीन मुख्यमंत्री यशवंतराव चव्हाण यांनी किनाऱ्याची दुरुस्ती केली. Sindhudurg fort speciality

Forts of Maharashtra

विशेष म्हणजे या किल्ल्यात एका नारळाच्या झाडाला दोन दंगल (Y) आकाराचे होते. आजकाल विजेच्या धक्क्याने त्याची एक फांदी तुटली आहे. पाण्याच्या व्यवस्थेचे मुख्य साधन म्हणजे या किल्ल्याच्या आवारात गोड पाण्याच्या तीन विहिरी आहेत. त्यांची नावे दुधबाव, दहीबाव आणि साखरबाव आहेत. या विहिरींचे पाणी चवीला अतिशय गोड असते. importance of sindhudurg fort

किल्ल्याच्या बाहेर खारे पाणी आणि आत गोड पाणी हा निसर्गाचा चमत्कारच मानायला हवा. त्यामुळे गडावर राहणे सोपे होते. अतिरिक्त पाणी साठवण्यासाठी कोरडी टाकी बांधण्यात आली. सध्या या तलावाच्या पाण्याचा वापर भाजीपाला पिकवण्यासाठी केला जातो.

सिंधुदुर्ग महोत्सव छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या आरमारी दलाचे आद्यस्थान म्हणून ऐतिहासिक वारसा लाभलेल्या सिंधुदुर्ग किल्ल्याच्या बांधकामास यावर्षी साडेतीनशे वर्ष पूर्ण होत असल्याचे औचित्य साधून महारा़्ष्ट्र राज्य शासनाच्या सांस्कृतिक कार्य संचालनालयातर्फे दि. २२ एप्रिल ते २४ एप्रिल २०१६ या काळात सिंधुदुर्ग महोत्सवाचे आयोजन केले आहे.

कसे पोहोचायचे

रस्ता मार्ग

सिंधुदुर्गसाठी मुंबई आणि महाराष्ट्रातून बसेस उपलब्ध आहेत. तसे, तुम्ही गोवा आणि मंगलोर येथून टॅक्सी बुक करून देखील जाऊ शकता. सिंधुदुर्ग किल्ल्यावर जाण्यासाठी महाराष्ट्र राज्य सरकारच्या बसेस मुंबई, सांगली, कोल्हापूर, रत्नागिरी आणि गोवा राज्य सरकारच्या बसेस मरगाव, पणजी, वास्को येथून जातात.

railroad track रेल्वे ट्रॅक

कोकण रेल्वेचे सिंधुदुर्ग येथे रेल्वे स्थानक आहे परंतु ते येथे नेहमीच उपलब्ध नसते. कुडाळ, कणकवली आणि सावंतवाडी ही येथील इतर रेल्वे स्थानके आहेत.

हवाई मार्ग air shaft

गोव्यातील दाबोलीम आंतरराष्ट्रीय विमानतळ हे सिंधुदुर्ग किल्ल्यावर जाण्यासाठी सर्वात जवळचे विमानतळ आहे. जे दिल्ली, अहमदाबाद, चेन्नई, हैदराबाद आणि बंगलोर सारख्या सर्व प्रमुख शहरांशी जोडलेले आहे.