Torna Fort Information : तोरणा या किल्ल्याचा इतिहास आणि त्याचे भौगलिक स्थान

तोरणा किंवा प्रचंडगड हा भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील पुणे जिल्ह्यात स्थित एक मोठा किल्ला ( fort )आहे. हा ऐतिहासिकदृष्ट्या महत्त्वपूर्ण आहे कारण शिवाजीने १६४३ मध्ये वयाच्या १६ व्या वर्षी मराठा साम्राज्याचे केंद्र बनलेला हा पहिला किल्ला आहे. टेकडीची उंची समुद्रसपाटीपासून 1,403 मीटर आहे, ज्यामुळे हा जिल्ह्यातील सर्वात उंच किल्ला आहे. प्रचंड आणि गड यांच्यावरून हे नाव पडले आहे. Torna Fort Information

हे पण वाचा

Vijaydurg Fort : महाराष्ट्रातील विजयदुर्ग किल्ल्याबद्दल तुम्हाला किती माहिती आहे

4603 फूट उंचीवर वसलेल्या, पुणे जिल्ह्यातील या सर्वोच्च टेकडी किल्ल्याने त्याच्या रचना आणि सौंदर्यासोबतच पश्चिम घाटात आपले स्थान कोरले आहे. तोरणा किल्ल्याची माहिती (Torna Fort Information) तोरणा किल्ल्याची माहिती त्याच्या भव्य रचनेमुळे त्याला प्रचंडगड हे नाव पडले, जिथे प्रचंड म्हणजे प्रचंड म्हणजे मराठीत, आणि गड म्हणजे किल्ला.

Torna Fort Information

हा किल्ला १६४६ मध्ये छत्रपती शिवाजी महाराजांनी वयाच्या १६व्या वर्षी जिंकला, त्यानंतर अनेक मराठा शासकांनी हा किल्ला जिंकला आणि अखेरीस मराठा साम्राज्याचे केंद्र बनले जिथून अनेक लढाया लढल्या गेल्या आणि जिंकल्या गेल्या. सुंदर मंदिरे, फ्लॉवर बेड, वॉटर पूल आणि बालेकिल्ला पाहून तोरणा ट्रेक सुंदरपणे उलगडतो. किल्ल्यावर झुंजार माची आणि बुधला माची या दोन माची देखील आहेत. राजगड किल्ल्याला जोडणारी एक कडही आहे. Torna Fort Information

तोरणा किल्ल्यामध्ये काही सपाट जमीन आणि या वरच्या टेकडीवर बांधलेल्या तटबंदीचा एक अरुंद भाग आहे. पायथ्या टेकडीपासून मुख्य किल्ल्यापर्यंत एकूण ७ दरवाजे आहेत. याला स्वतंत्र एस्केप दरवाजा देखील आहे. मुख्य प्रवेशद्वार कोठी धारवासा नावाचा मोठा दगडी दरवाजा आहे. पायथ्याशी असलेल्या टेकडीच्या प्रवेशद्वाराला बिनी धारवासा असे नाव आहे. हा किल्ला हा पुरातन काळातील पारंपारिक किल्ल्याच्या रूपात आढळतो.

एके काळी हा किल्ला महान योद्ध्यांसाठी महत्त्वाचा होता, परंतु कालांतराने किंवा युद्धात तो मोडकळीस आला. आता जे सापडते ते मंदिर आणि त्याच्या वरच्या बुरुजावर काही उध्वस्त वास्तू. पण त्याच्या भिंती आणि गेट्स एकदम फिट होतात. येथे कोणतेही नुकसान लक्षात आले नाही. त्याचे सर्व मुख्य दरवाजे अतिशय उंच आणि मजबूत बनवले आहेत, यामध्ये रक्षक कक्ष देखील समाविष्ट आहे.

Torna Fort Trek

ही संरक्षक खोली एका महान शासकाचे महत्त्व प्रतिबिंबित करते ज्याने तोरणा किल्ला एक बचावात्मक किल्ला म्हणून बांधला. त्याच्या भिंती जाड आणि मजबूत आणि विविध आकारात ठेवलेल्या आहेत. येथे एक हिंदू मंदिर बांधले गेले आहे ज्यामध्ये हिंदू देवीचे एकच दगड कोरलेले आहे. काही धान्य कोठार आणि राहण्याची जागा देखील येथे आढळते.

तोरणा किल्ला हा पहिला किल्ला होता जो छत्रपती शिवाजी महाराजांनी जिंकला होता आणि तोही त्यांच्या किशोरवयात. Torna Fort Information त्यामुळे महत्त्वाची ऐतिहासिक वास्तू म्हणून त्याची ओळख आहे. मराठा किल्ल्यांप्रमाणेच, तोरणा किल्ला देखील भारताच्या पश्चिम घाटात आहे आणि सध्या, तो पुणे जिल्ह्यातील सर्वात उंच किल्ला म्हणून ओळखला जातो आणि एक प्रसिद्ध पर्यटन आकर्षण देखील आहे.

जे लोक वीकेंड गेटवे शोधत आहेत ते निसर्गाच्या सान्निध्यात राहण्यासाठी तोरणा किल्ल्याकडे जाऊ शकतात आणि अवशेष आणि तेथील नैसर्गिक परिसर एक्सप्लोर करू शकतात. सर्व ऋतूंमध्ये हे आकर्षण पर्यटकांसाठी खुले असले तरी पावसाळा हा किल्ला पाहण्यासाठी योग्य काळ मानला जातो.

How to reach torna Fort

तोरणा किल्ला ( Torna Fort ) त्याच्या नयनरम्य आणि रोमांचकारी परिसरासाठी देखील ओळखला जातो. खरं तर, हा परिसर आणि डोंगराचा उतार ट्रेकिंग प्रेमींमध्ये खूप प्रसिद्ध आहे. सर्वात प्रगत स्तरावरील ट्रेकिंग मोहिमा पायथ्यापासून गडापर्यंत साहसी गटांद्वारे आयोजित केल्या जातात. ज्यांना प्रदेश एक्सप्लोर करायचा आहे परंतु साहसी क्रियाकलापांमध्ये भाग घेण्यास उत्सुक नाही ते मित्र आणि कुटुंबासह लहान निसर्ग चालायला जाऊ शकतात. Torna Fort Information

हा एक भव्य किल्ला आहे तोरणा किल्ला माहिती, जो कि श्याद्रीच्या रांगांमध्ये पाहण्यासारखा आहे. हा किल्ला पर्वत, तलाव आणि धबधब्यांच्या नैसर्गिक दृष्यांसह आढळतो. त्याच्या अर्ध्या भागात सुंदर कुरण आहेत आणि उरलेल्या अर्ध्या भागात विशिष्ट दगडी कोरीव पायऱ्या आहेत. हा मध्यम पातळीचा किल्ला आहे. या किल्ल्याच्या वरच्या बुरुजावर जाण्यासाठी ट्रेकिंगचा उत्तम अनुभव घेता येतो. आता अनेक पर्यटक येथे ट्रेकिंगसाठी आणि हा किल्ला पाहण्यासाठी येतात.

Torna Fort images

हे स्थानिक पिकनिक स्पॉट देखील आहे. अशा प्रकारे इथं खूप छान वेळ घालवता येईल, कारण इथं तुम्ही निसर्ग मातेच्या कुशीत वसलेल्या किल्ल्याची उत्कंठा जाणून घेण्यासाठीच येत नाही, तर जवळच्या आणि प्रियजनांसोबत वेळ घालवायला आणि मस्ती करत असतो. साठी येतात

ट्रेकर्सनी पावसाळ्यात या भागात ट्रेकिंग टाळावे. हिवाळ्यातील महिने येथे ट्रेक करण्यासाठी आदर्श वेळ आहे. हे ट्रेकर्ससाठी एक लोकप्रिय कॅम्पिंग ग्राउंड आहे, जे तेथे कॅम्पिंग करताना त्यांची कॅम्पिंग उपकरणे घेऊन जातात. किल्ल्याच्या आत राहण्यासाठी मेंगाई मंदिर हे उत्तम ठिकाण आहे. तोरणा किल्ल्याची माहिती

तोरणा किले का इतिहास Torna Fort History

या किल्ल्याला खूप ऐतिहासिक महत्त्व आहे कारण मराठा शासक शिवाजीने वयाच्या 16 व्या वर्षी जिंकलेला हा पहिला किल्ला होता. हा तोरणा किल्ला 18 व्या शतकात महान नारायण योद्धा शिवाजी यांचा मुलगा शंभाजी यांच्या हत्येनंतर मुघलांनी ताब्यात घेतला. मुघल सम्राट औरंगजेबाने किल्ल्याचे नाव बदलून फुटुलगायब केले. हा किल्ला “पुरंदरच्या तहाने” मराठा संघाला दिला होता. हा तोरणा किल्ला एक स्थापत्यशास्त्राचा चमत्कार आहे ज्यामध्ये किल्ल्याच्या आत अनेक बुरुज आणि स्मारके बांधली आहेत.

१३ व्या शतकात शैवांनी बांधला असे इतिहास अभ्यासकांचे मत आहे. किल्ल्याच्या प्रवेशद्वारावरील मंदिर मेंघाई देवीचे असून त्याला “तोरणाजी मंदिर” असे म्हणतात. ही रचना 13 व्या शतकात बांधली गेली या वस्तुस्थितीला समर्थन देते. चार शतकांनंतर, 1646 मध्ये, शिवाजी महाराजांनी किल्ला जिंकला. तो त्यावेळी किशोरवयीन होता आणि त्याने किल्ला सुरक्षित करून मराठा साम्राज्यावर मोठा प्रभाव पाडला. यानंतर त्यांनी किल्ल्याचे नाव बदलून “प्रचंडगड” असे ठेवले.

18 व्या शतकापर्यंत मराठ्यांच्या ताब्यात होता, छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या पुढच्या पिढीने. त्यांचा पहिला मुलगा संभाजी महाराज यांच्या हत्येनंतर मुघल साम्राज्याने किल्ला ताब्यात घेतला. औरंगजेबाने त्याचे नाव बदलून “फुतुलगैब” असे ठेवले. ही लढाई औरंगजेबाने तोरणा किल्ला जिंकण्यासाठी केलेली पहिली खरी लढाई होती असेही काहीजण म्हणतात. नंतर, पुरंदरच्या तहानुसार (1776 मध्ये स्वाक्षरी करण्यात आली), ते पुन्हा मराठी साम्राज्यात परत आले आणि नंतर काही काळ ते मराठा साम्राज्याचा गाभा राहिले.

Torna Fort trek and Madhe Ghat Waterfall

तोरणा किल्ल्याला प्रचंडगड असेही म्हणतात, ज्याचा मराठी भाषेत शाब्दिक अर्थ मोठा किल्ला आहे. तेराव्या शतकात शिविक श्रद्धावानांनी बांधले असे मानले जाते. मेंघाई मंदिराचे नुकतेच नूतनीकरण करण्यात आले आहे आणि ते आता चांगले दिसत आहे आणि लोक पूजेसाठी भेट देऊ शकतात. भारतीय इतिहास नेतोर्णा किल्ला | तोरणा किल्ल्याची माहिती १३ व्या शतकापासून पुनर्बांधणी करण्यात आली आहे. त्या काळात तोरणा किल्ला.

Torna Fort Information भामणी राज्यकर्त्यांच्या ताब्यात होता. हा किल्ला १५०० पासून मध्य दख्खन प्रांतातील निजामशाही शासकांच्या ताब्यात होता. पुढे दोन शतके हा मराठा प्रांत होता. तरुण शिवाजीने किशोरवयात जिंकलेला हा पहिला किल्ला होता. 1643 मध्ये, त्याने आपल्या गरजांसाठी येथे काही अतिरिक्त संकुल बांधले आणि त्याचे नाव प्रचंडगड किल्ल्यावरून तोरणा किल्ला असे बदलले.

तोरणा किल्ल्याची माहिती झाली. नवीन वास्तू बांधण्यासाठी उत्खनन केल्यावर मौल्यवान खजिना सापडल्याच्या नोंदी आहेत. हा खजिना नंतरच्या काळात रायगड येथे नवीन किल्ला बांधण्यासाठी ठेवण्यात आला आणि या किल्ल्यातील खजिना घेऊन नवीन किल्ला बांधण्यात आला. मुघल साम्राज्याने त्याचे पुन्हा एकदा फुटुलगायब किल्ला असे नामकरण केले. परंतु तोरणा हे नाव मोठे मराठा सम्राट शिवाजी यांनी ठेवल्यामुळे ते नाव प्रसिद्ध झाले.

Torna Fort Location

18 व्या शतकातच औरंगजेबाच्या अधिपत्याखाली मुघलांनी छत्रपती शिवाजींचा मुलगा मराठा राजा संबाजी याचा पराभव करून तोरणा किल्ला ताब्यात घेतला. तोरणा किल्ला जिंकला माहिती. तो येथे मोठ्या युद्धात मारला गेला. सध्या हे वारसा स्थळ आणि संरक्षित स्मारक आहे. अशा प्रकारे येथे एकदा आपल्याला इतर अनेक महत्त्वपूर्ण ऐतिहासिक माहिती मिळू शकते तसेच या ऐतिहासिक किल्ल्याबद्दल बरेच काही जाणून घेता येते ज्याने लोकांमध्ये पूर्वीचा काळ जिवंत ठेवला आहे.

मुघल साम्राज्याने त्याचे पुन्हा एकदा फुटुलगायब किल्ला असे नामकरण केले. परंतु तोरणा हे नाव मोठे मराठा सम्राट शिवाजी यांनी ठेवल्यामुळे ते नाव प्रसिद्ध झाले. 18 व्या शतकातच औरंगजेबाच्या अधिपत्याखाली मुघलांनी छत्रपती शिवाजींचा मुलगा मराठा राजा संबाजी याचा पराभव करून तोरणा किल्ला ताब्यात घेतला. तोरणा किल्ला जिंकला माहिती. तो येथे मोठ्या युद्धात मारला गेला.

सध्या हे वारसा स्थळ आणि संरक्षित स्मारक आहे. अशा रीतीने येथे एकदा आपल्याला इतर अनेक महत्त्वाची ऐतिहासिक माहिती मिळू शकते तसेच या ऐतिहासिक किल्ल्याबद्दल बरेच काही जाणून घेता येते ज्याने लोकांमध्ये पूर्वीचा काळ जिवंत ठेवला आहे. मुघल साम्राज्याने त्याचे पुन्हा एकदा फुटुलगायब किल्ला असे नामकरण केले. परंतु तोरणा हे नाव मोठे मराठा सम्राट शिवाजी यांनी ठेवल्यामुळे ते नाव प्रसिद्ध झाले.

Torna Fort trek and Madhe Ghat Waterfall

18 व्या शतकातच औरंगजेबाच्या अधिपत्याखाली मुघलांनी छत्रपती शिवाजींचा मुलगा मराठा राजा संबाजी याचा पराभव करून तोरणा किल्ला ताब्यात घेतला. तोरणा किल्ला जिंकला माहिती. तो येथे मोठ्या युद्धात मारला गेला. सध्या हे वारसा स्थळ आणि संरक्षित स्मारक आहे.

अशा प्रकारे येथे एकदा आपल्याला इतर अनेक महत्त्वपूर्ण ऐतिहासिक माहिती मिळू शकते तसेच या ऐतिहासिक किल्ल्याबद्दल बरेच काही जाणून घेता येते ज्याने लोकांमध्ये पूर्वीचा काळ जिवंत ठेवला आहे. छत्रपती शिवाजीचा मुलगा मराठा राजा संबाजी याचा पराभव करून औरंगजेबाच्या अधिपत्याखाली तोरणा किल्ला. तोरणा किल्ला जिंकला माहिती. तो येथे मोठ्या युद्धात मारला गेला.

सध्या हे वारसा स्थळ आणि संरक्षित स्मारक आहे. अशा रीतीने येथे एकदा आपल्याला इतर अनेक महत्त्वाची ऐतिहासिक माहिती मिळू शकते तसेच या ऐतिहासिक किल्ल्याबद्दल बरेच काही जाणून घेता येते ज्याने लोकांमध्ये पूर्वीचा काळ जिवंत ठेवला आहे. छत्रपती शिवाजीचा मुलगा मराठा राजा संबाजी याचा पराभव करून औरंगजेबाच्या अधिपत्याखाली तोरणा किल्ला.

तोरणा किल्ल्याची वास्तू Torna Fort Architecture

तोरणा किल्ला भारताच्या पश्चिम घाटातील (सह्याद्री पर्वत रांगा) समुद्रसपाटीपासून 1400 मीटरपेक्षा जास्त उंचीवर असलेल्या टेकडीवर बांधला आहे. किल्ल्याच्या अवशेषांभोवती उंच दगडी तटबंदी आहेत. प्रवेशद्वाराकडे जाणाऱ्या वाटेवर/जिनामार्गावर सात दरवाजे आहेत. पायथ्यापासून जवळ असलेल्या पहिल्या दरवाजाला बिनी दरवाजा आणि मुख्य किंवा अंतिम प्रवेशद्वाराला कोठी दरवाजा म्हणतात.

दोन्ही बाजूंनी उंच भिंती असलेली एक अरुंद गल्ली किल्ल्याच्या संकुलाच्या आत पसरलेली आहे, जी किल्ल्याच्या आणखी काही भागांकडे जाते, ज्यामध्ये विविध आकारांच्या मैदानाचा समावेश होतो. काही अवशेषांमध्ये धान्य कोठार, संरक्षक खोल्या आणि विश्रांतीची जागा देखील दिसतात. गडाच्या आजूबाजूला अनेक पाण्याची टाकी आणि काही मंदिरे आहेत.

तोरणा किल्ला ट्रेक Torna Fort Trek तोरणा किल्ला ट्रेक हायकिंग आणि कॅम्पिंगसारख्या साहसी क्रियाकलापांसाठी प्रसिद्ध आहे. गडाच्या सुंदर परिसरात सह्याद्रीत तळ ठोकण्यासाठी मुबलक ठिकाणे आहेत. अडचण पातळी उच्च असल्याने पर्वतांच्या उतार प्रगत स्तरावरील ट्रेकसाठी योग्य आहेत. त्यात पायथ्यापर्यंत गढूळ तरीही जंगली भागातून प्रारंभिक चढाई समाविष्ट असते.पावसाळ्यात हा भाग निसरडा होतो आणि त्यामुळे ट्रेकर्सनी काळजी घेणे आवश्यक आहे. त्यानंतर हळूहळू चढाई होते आणि त्यानंतर एक खडकाळ पॅच आहे ज्याच्या पलीकडे तोरणा किल्ला आहे ते पठार आहे.

Torna Fort Architecture

धबधबे, नयनरम्य दर्‍या आणि व्ह्यूपॉईंट्स असल्यामुळे काहींना प्रेक्षणीय स्थळे पाहण्यातही रस असू शकतो, जे पिकनिक आणि फिरण्यासाठी उत्तम ठिकाणे आहेत. बरेच लोक ट्रेकिंग न करण्याचा निर्णय घेतात, परंतु त्याऐवजी, ते पॉईंट्सवर गाडी चालवू शकतात आणि थोडा वेळ हँग आउट करू शकतात. अभ्यागतांना लँडस्केप फोटोग्राफीचा प्रयत्न करावासा वाटेल, जरी ते हौशी असले तरीही. पावसाळ्यात, विशेषत: ढग पर्वत शिखरांवर लटकत असतात, जे आजूबाजूच्या नैसर्गिक लँडस्केपचे आश्चर्यकारक दृश्य देतात. तोरणा किल्ला ट्रेक गडावरच अनेक विभाग आहेत ज्यांना पर्यटक तोरणा किल्ला ट्रेकवर भेट देऊ शकतात. किल्ल्यात प्रवेश केल्यावर बुधला माच्छेमध्ये चालत जावे जे विस्तृत गवताळ प्रदेश आहे. पुढे गेल्यावर त्यांना मंदिरे, अवशेष, पाण्याची टाकी इत्यादी दिसतात. गडाच्या माथ्यावर पोहोचल्यावर त्यांना सिंहगड किल्ला, खडकवासला धरण, महाबळेश्वर, भाटघर धरण, रायगड आणि प्रतापगडाचे विहंगम दृश्यही पाहायला मिळते.

तोरणा किल्ल्यावर तुम्हाला कोणती विहंगम दृश्ये पाहायला मिळतात ?

खास ठेवलेल्या रंगीबेरंगी फ्लॉवर बेड. तोरणा किल्ला चढण्यासाठी पावसाळा म्हणजे उत्तम पैज. संपूर्ण पायवाट चटकदार स्मिथिया, कर्वी, सोनकी आणि रन तेरडा फुलांनी झाकलेली आहे. तुम्ही जितके उंच चढता तितके फुलांचे बेड तुम्हाला त्यांच्या सौंदर्याने आकर्षित करण्यासाठी दाट आणि रुंद होतात. विशाल बुधला माची. बुधला माचीचे वेगळेपण या नावानेच त्याला नाव दिले. मराठी भाषेत, “बुधला” म्हणजे भांडे, आणि ही माची उलटे ठेवलेल्या तेलाच्या भांड्याचे रूप धारण करते.

How to reach torna Fort तोरणा किल्ल्यावर कसे जायचे

पुण्यापासून ५४ किमी अंतरावर सह्याद्री पर्वत रांगेत तोरणा किल्ला आहे. पुण्यात येणाऱ्या आणि पुणे स्टेशन बसस्थानक, पुणे रेल्वे जंक्शन किंवा पुणे विमानतळावर उतरणाऱ्या प्रवाशांना वेल्हे गावापर्यंत रस्त्याने पुढील प्रवास करावा लागेल. पुण्यातील सार्वजनिक वाहतूक चांगली आहे आणि गडाच्या पायथ्यापर्यंतचे अंतर कापण्यासाठी सिटी बस, ऑटो रिक्षा, ओएलए, उबेर किंवा इतर पर्यटक भाड्याने कॅबमधून निवड करू शकता.

Who destroyed Torna fort ?

पुणे स्टेशन बस स्टँड किंवा पुणे रेल्वे स्टेशन पासून वेल्हे पर्यंत पोहोचण्यासाठी अंदाजे 2.5 तास लागतात जे अंदाजे 60 किमी अंतरावर आहेत. किल्ल्याच्या पायथ्याकडे जाणारा मार्ग स्टेशन रोड – साधू वासवानी रोड – राजा बहादूर मोतीलाल रोड – आरटीओ चौक – अभियांत्रिकी महा विद्यालय चौक – NH 60 / NH 65 / SH 60 – JM रोड – लकडी ब्रिज – लाल बहादूर शास्त्री रोड वरून जातो. सिंहगड रोड – SH 65 / SH 106 – MDR 42.

विमानतळावरून, किल्ल्यावर पोहोचण्यासाठी अंदाजे 3.5 तास लागतात (अंदाजे 70 किमी अंतर). किल्ल्यावर जाणारा मार्ग विश्रांतवाडी लोहेगाव रोड – एअरपोर्ट रोड – गोल्फ क्लब चौक – एअरपोर्ट रोड, गुंजन चौक – बंड गार्डन रोड / SH 60 – राजा बहादूर मोतीलाल रोड – इंजिनिअरिंग कॉलेज चौक – SH 60 / NH 60 / NH आहे. 65 – जंगली महाराज रोड – लाकडी पूल – लाल बहादूर शास्त्री रोड – सिंहगड रोड – SH 106 / SH 65 – MDR 42. तोरणा किल्ला साधारण १८ किलोमीटर पुढे आहे.

4000 फुटांवर असलेला तोरणा किल्ला ट्रेकिंगसाठी सर्वोत्तम ठिकाण आहे